Báo cáo Triển vọng Năng lượng 2022: Khủng hoảng năng lượng – Bước ngoặt lịch sử hướng đến tương lai sạch và an toàn hơn

Báo cáo “Triển vọng năng lượng thế giới 2022” của Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) dự báo tác động của cuộc xung đột Nga -Ukraine đang thúc đẩy thế giới đầu tư vào năng lượng tái tạo. Đặc biệt, xuất khẩu nhiên liệu hóa thạch của Nga giảm đáng kể khi trật tự năng lượng thế giới được định hình lại.

Báo cáo “Triển vọng năng lượng thế giới 2022” của Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) nhận định khủng hoảng năng lượng toàn được cầu kích hoạt bởi cuộc xung đột Nga – Ukraine đang tạo ra những thay đổi sâu sắc và kéo dài, có khả năng thúc đẩy sự chuyển đổi sang một hệ thống năng lượng đảm bảo và bền vững hơn.

Cuộc khủng hoảng năng lượng hiện nay đang gây ra một cú sốc về phạm vi ảnh hưởng cũng như mức độ phức tạp chưa từng có. Những chấn động lớn nhất đã cảm nhận được trên thị trường khí đốt tự nhiên, than đá và điện, trong đó sự xáo trộn lớn trên thị trường dầu mỏ đã buộc các nước thành viên IEA phải tiến hành hai đợt xả kho dự trữ dầu để tránh gây ra sự gián đoạn nguồn cung. Với những lo ngại về tình hình địa chính trị và kinh tế, các thị trường năng lượng vẫn rất dễ bị tổn thương, và cuộc khủng hoảng là một lời nhắc nhở về hệ thống năng lượng toàn cầu còn vô cùng mong manh và không bền vững, báo cáo Triển vọng Năng lượng Thế giới 2022 (WEO) cảnh báo.

Phân tích của WEO cũng nhận thấy có rất ít bằng chứng ủng hộ cho các tuyên bố rằng các chính sách khí hậu và những cam kết đạt được phát thải ròng bằng 0 góp phần làm tăng giá năng lượng. Tại những khu vực bị ảnh hưởng nặng nề nhất, tỷ trọng năng lượng tái tạo cao hơn có mối tương quan với giá điện thấp hơn, với những ngôi nhà hiệu quả và công nghệ nhiệt điện khí hóa nhưng với người tiêu dùng điều này là chưa đủ để giảm áp lực trong cuộc sống. Gánh nặng lớn nhất lại đang rơi vào các gia đình nghèo hơn, khi mà phần lớn thu nhập của họ phải dành ra cho chi phí năng lượng.

Cùng với các biện pháp ngắn hạn nhằm bảo vệ người tiêu dùng khỏi những tác động của cuộc khủng hoảng, nhiều chính phủ đang bắt đầu đưa ra các biện pháp dài hơi hơn. Trong đó, nhiều nước đang tìm cách tăng hoặc đa dạng hóa nguồn cung dầu và khí đốt, trong khi số khác lại tìm cách thúc đẩy những thay đổi mang tính cấu trúc. Một số biện pháp ứng phó đáng chú ý nhất phải kể đến Đạo luật giảm lạm phát của Mỹ, Gói hỗ trợ Fit for 55 của EU, chương trình Chuyển đổi Xanh của Nhật Bản, nỗ lực của Hàn Quốc nhằm gia tăng tỷ trọng của năng lượng hạt nhân và năng lượng tái tạo trong hỗn hợp nguồn cung, cũng như mục tiêu năng lượng sạch đầy tham vọng của Trung Quốc và Ấn Độ.

Theo Kịch bản Chính sách đã tuyên bố (Stated Policies Scenario) của WEO, dựa trên các thiết lập chính sách gần đây trên toàn cầu, những biện pháp mới này giúp thúc đẩy đầu tư vào năng lượng sạch toàn cầu lên hơn 2 nghìn tỷ USD mỗi năm vào năm 2030, tăng hơn 50% so với hiện tại. Khi các thị trường tái cân bằng theo kịch bản này, xu hướng gia tăng sử dụng than đá trong cuộc khủng hoảng hiện nay chỉ là tạm thời,  khi năng lượng tái tạo được hỗ trợ bởi năng lượng hạt nhân cho thấy mức tăng bền vững. Do đó, khí thải toàn cầu dự báo sẽ đạt đỉnh vào năm 2025. Cùng thời điểm này, các thị trường năng lượng quốc tế sẽ trải qua một quá trình tái định hướng toàn diện trong thập kỷ này trong bối cảnh các quốc gia điều chỉnh chính sách do sự gián đoạn dòng chảy cung ứng dầu từ  Nga  tới Châu Âu.

“Thị trường và các chính sách năng lượng đã thay đổi sau cuộc xung đột Nga -Ukraine, không chỉ trong thời điểm hiện tại mà còn trong nhiều thập kỷ tới,” Giám đốc điều hành IEA Fatih Birol cho biết. “Ngay cả với các điều chỉnh chính sách hiện nay, thế giới năng lượng đang chuyển đổi mạnh mẽ trước mắt chúng ta. Phản ứng của các chính phủ trên toàn cầu hứa hẹn sẽ biến đây trở thành một bước ngoặt lịch sử hướng tới một hệ thống năng lượng sạch hơn, giá cả phải chăng và an toàn hơn.”

Lần đầu tiên, một kịch bản của WEO cho thấy nhu cầu đối với tất cả các nhiên liệu hóa thạch có thể lên mức đỉnh hoặc đi ngang vào cuối thập kỷ này. Cùng với đó, doanh số bán xe điện (EV) gia tăng đồng nghĩa rằng tổng nhu cầu đối với nhiên liệu hóa thạch sẽ chững lại vào giữa những năm 2030, trước khi giảm nhẹ vào giữa thế kỷ. Điều này cũng có nghĩa rằng tổng nhu cầu đối với nhiên liệu hóa thạch giảm đều từ giữa những năm 2020 đến năm 2050, với mức giảm trung bình hàng năm gần tương đương với sản lượng trọn đời của một mỏ dầu lớn. Sự sụt giảm này diễn ra nhanh hơn và rõ ràng hơn nhiều so với các kịch bản khác tập trung nhiều hơn vào khí hậu của WEO.

Cách mạng Công nghiệp diễn ra vào thế kỷ 18 cùng với sự gia tăng trong việc sử dụng nhiên liệu hóa thạch đã thúc đẩy tăng trưởng GDP toàn cầu. Việc đảo ngược sự gia tăng này cũng đánh dấu một mốc quan trọng trong lịch sử năng lượng. Theo trong Kịch bản Chính sách đã tuyên bố, tỷ trọng nhiên liệu hóa thạch trong hỗn hợp nguồn cung năng lượng toàn cầu ,  giảm từ khoảng 80% xuống chỉ còn trên 60% vào năm 2050.  Phát thải khí CO2 toàn cầu giảm chậm lại từ mức cao 37 tỷ tấn một năm xuống còn 32 tỷ tấn vào năm 2050. Với mức phát thải này, nhiệt độ trung bình của trái đất có thể tăng khoảng 2,5 độ C vào năm 2100. Mức nhiệt này cao hơn nhiều so với mục tiêu kiềm chế mức tăng nhiệt độ trung bình của trái đất ở 1,50C đến cuối thế kỷ. Điều này sẽ giúp nhân loại tránh khỏi những thảm họa khí hậu.

Tốc độ tăng trưởng hiện nay đối với phát triển điện mặt trời, điện gió, xe điện và pin nếu được duy trì sẽ mang đến sự chuyển đổi nhanh hơn so với dự kiến mà Kịch bản Chính sách đã tuyên bố. Mặc dù điều này sẽ đòi hỏi phải có các chính sách hỗ trợ, không chỉ tại các thị trường dẫn đầu mà trên toàn thế giới. Chuỗi cung ứng một số công nghệ quan trọng – bao gồm pin, điện mặt trời và chất điện phân – đang mở rộng đủ để hỗ trợ cho những tham vọng toàn cầu lớn hơn. Nếu tất cả các kế hoạch mở rộng sản xuất đối với điện mặt trời như đã công bố đi vào vận hành, công suất sản xuất sẽ vượt khoảng 75% mức độ đã đề ra trong Kịch Bản Cam kết vào năm 2030.

Cũng theo báo cáo, cần phải có các chính sách mạnh mẽ hơn để thúc đẩy đầu tư lớn hơn vào năng lượng nhằm giảm rủi ro về biến động và tăng giá trong tương lai.. Sự sụt giảm đầu tư do giá thấp trong giai đoạn 2015-2020 khiến cho lĩnh vực năng lượng dễ bị tổn thương hơn nhiều trước hàng loạt biến động xảy ra trong năm 2022. Kịch bản Chính sách đã tuyên bố dự báo đầu tư vào năng lượng sạch sẽ đạt trên 2 nghìn tỷ USD vào năm 2030, tức còn thiếu 2 nghìn tỷ USD so với 4 nghìn tỷ USD cần thiết trong cùng giai đoạn để đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050. Điều này cũng có nghĩa thu hút nhà đầu tư mới vào lĩnh vực này là nhu cầu cấp thiết. Cần có những nỗ lực quốc tế mạnh mẽ để thu hẹp khoảng cách về mức độ đầu tư cho năng lượng sạch giữa các nền kinh tế phát triển và các nền kinh tế mới nổi và đang phát triển.

Tiến sĩ Birol cho biết “Năng lượng sạch vẫn chưa cần phải củng cố, nhưng các lập luận kinh tế ưu tiên những công nghệ sạch có chi phí phải chăng giờ đây trở nên mạnh mẽ hơn – và điều này áp dụng tương tự với trường hợp của an ninh năng lượng. Sự liên kết ngày nay giữa các ưu tiên kinh tế, khí hậu và an ninh đã bắt đầu chuyển hướng tích cực hơn cho cả người dân và hành tinh.”

“Điều cần thiết là phải làm cho tất cả mọi người tham gia vào nỗ lực này, đặc biệt là vào thời điểm khi những rạn nứt địa chính trị về năng lượng, khí hậu đang ngày càng rõ ràng hơn”, Tiến sĩ Birol nhận định. “Điều này có nghĩa là phải tăng gấp đôi nỗ lực để đảm bảo rằng một liên minh rộng lớn các quốc gia đều có quyền lợi trong nền kinh tế năng lượng mới. Hành trình tiến tới một hệ thống năng lượng bền vững và an toàn hơn có thể không suôn sẻ. Tuy nhiên cuộc khủng hoảng hiện nay cho thấy rất rõ tại sao chúng ta cần phải tiếp tục với mục tiêu này.”

“Trong bối cảnh thế giới đang chứng kiến nhiều sự thay đổi lớn, một mô hình an ninh năng lượng mới là cần thiết để đảm bảo độ tin cậy và khả năng chi trả, song song với đó là giảm lượng khí thải,” tiến sĩ Birol cho biết. ” Vì lý do đó mà trong báo cáo WEO năm nay đưa ra 10 nguyên tắc có thể hướng dẫn các nhà hoạch định chính sách vượt qua giai đoạn này để làm sao cùng lúc  giảm nhiên liệu hóa thạch và mở rộng hệ thống năng lượng sạch, bởi cả hai hệ thống này cần phải hoạt động tốt trong quá trình chuyển đổi năng lượng nhằm cung cấp các dịch vụ mà người tiêu dùng cần,” ông Birol nói thêm.

(Theo IEA)

Bạn cần đăng nhập để tương tác với nội dung này: Đăng nhập.